2012/12/26

Revernaculización

Xarxa CRUSCAT erakundeak «Llengua, educació i revernaculització» izeneko jardunaldiak antolatu zituen 2007. urtean. Hiru urte beranduago, 2010ean, aktak argitaratu zituen: «La Revernacularització del valencià a la ciutat d’Alacant» (pdf).

Revernacularitzazió hitzak atentzioa eman dit. Orain arte ez diot gehiegi erreparatu, baina oraingo honetan deigarria gertatu zait. Googlek oso aipamen gutxi ematen ditu, eta horietako bat Deia egunkariaren erreportaje bati dagokio:
A Sofía sus padres le educaron en castellano. Sus abuelos, pese a saber valenciano, como su padre, también le hablaron en castellano hasta que Sofía empezó el colegio. Su familia escogió escolarizarla en valenciano y así creció dominando las dos lenguas./.../ El fenómeno lingüístico que se produce en casa de Sofía se llama revernaculización: tras un período de imposición lingüística en una generación, la siguiente regresa al idioma originario de sus antepasados más cercanos.
Revernacularitzazió, hortaz, oso kontzeptu zehatza da, familia bidezko transmisioarekin eta transmisioaren etenarekin zerikusia duena, eta oso konnotazio interesgarriak dituena: belaunaldiz belaunaldiko ondorengoetaratzea, etena, lehengoratzea...

Euskaraz berreuskalduntzea erabili izan dugu, baina... esango nuke ez dela gauza bera.

Oharrak:

(1) Lafont okzitaniarrak occitan hérité eta occitan retrouvé terminoak erabiltzen ditu. Lionel Jolyk eman du horren berri Jakin aldizkarian (191. zk.). Gurera etorrita, oinordetutako euskara eta berreskuratutako (berriz aurkitutako) euskara proposatzen ditu Lionelek.

(2) Goian aipatu dugun liburuan Mtz de Lunaren hitzaldi interesgarri bat dago: Vitòria-Gasteiz 1981-2006: monolingüisme, diglòssia o bilingüisme? Merezi du irakurtzea.

(3) Beste baterako utziko dugu, baina oso interesgarria litzateke gune erdaldunetan bizi eta hazi diren guraso euskaldun berrien jokabideak ikustea.

2012/12/20

Jon Steinbeck, John Ford eta Bruce Springsteen: Suminaren mahatsak

John Steinbeckek 1939an idatzi zuen "The grapes of wrath" eleberria: "Suminaren mahatsak". Eleberriaren filma 1940an egin zen, John Fordek zuzendua eta Henry Fondak protagonista zuelarik. Ez dut euskarazko bertsiorik aurkitu: ez liburuarena, ezta filmarena ere.

Tom Joad da istorioaren protagonista. Kartzelatik atera berria, herrira itzuli da eta egoera penagarria aurkitu du: auzoko familia ugari, nekazari maizterrak, beren etxeetatik kanporatu dituzte eta immigratzera behartu, lan, lur, duintasun eta etorkizun baten bila. Bere familia ere bai.

Pasarte batean auzokideak epaitegiko langileari aurre eman dio:
—Ez da nire errua. Nik ezin dut ezer egin. Aginduak dira. Betetzen ez baditut, enplegua galduko dut. Eta niri erasotzen badidazu ere, beste bat igorriko dute nire ordez, eta etxea berdin-berdin botako dute.
—Nork eman ditu aginduak? Haren kontra joango naiz.
—Hori ere alferrik. Hark ere goiko aginduak beteten ditu: bankuko arduradunen aginduak.
—Bankuek presidente bat izaten dute, administrazio-kontseilu bat. Haiei aurre egingo diet.
—Horiek ere gobernuaren aginduak betetzen dituzte, besterik ez. Agian ez dago errudunik, agian ez dago erantzulerik, agian jabetzak berak du errua.
—Pentsatu behar dut —esan zuen maizterrak, —Denok pentsatu behar dugu. Egon behar du zer eginik. Ez da haize-erauntsi bat, ez lurrikara bat. Egoera hau gizakiok sortu dugu eta gizakiok konpondu behar dugu.
Gezurra badirudi ere, 71 urte igaro dira John Steinbeckek liburua idatzi zuenetik.

Bruce Springsteenek "The Ghost of Tom Joad" albuma argitaratu zuen 1995.urtean. Albumari izenburua eman dion abestian Tom Joad-en hitzak hartu ditu Brucek:
"Ama, han egongo naiz beti: poliziak mutiko bat jipoitzen duen bakoitzean; jatekorik ez duelako haurrak negar egiten duen bakoitzean. Pertsonek bizitzeko leku batengatik, lan duin batengatik edo lagun batengatik borrokatzen dutenean, han egongo naiz ni"


2012/12/14

Bilera hipotetikoa

Demagun bilera bat izan duzula ikastetxean. Hizkuntza proiektua izan da hizpide.

Demagun ikastetxeak hizkuntza proiektu hori ezagutzera eman eta sozializatu nahi duela, baita gurasoek hizkuntza normalkuntzan inplikatu ere.

Demagun bilera horretan ikastetxeko hainbat eragile egon zaretela: guraso batzuk, irakasle batzuk...
  • Batek marketingaren ideia azpimarratu du. Gogoratu du garai batean hainbat hitzaldi eman zirela: "Euskara nola saldu udaletik", "Euskara nola saldu lantegian", "Euskara nola saldu gazteei"... Bere ustez horretaz hausnartu beharra dago: euskara gurasoei nola "saldu", alegia, marketing linguistikoaz.
  • Bigarrenak ez du horren garbi ikusi. Hezkuntza Komunitatearen ideia du buruan. Ez da soilik hizkuntza proiektuaren arazoa. Eskolaren balioak, proiektu estrategikoak, beharrak, lehentasunak, egitasmoak... horiek guztiak partekatuak izan beharko lirateke. Bere ustez bi dira horretarako gakoak: parte-hartzea lehenik eta komunikazioa gero. 
  • Hirugarrenak gakoa formazioan ikusten du. Behin baino gehiagotan planteatu omen da ikasleek oinarri-oinarrizko formazio soziolinguistikoa behar dutela: errealitatea ezagutu, zergatik gaude gauden lekuan, aterabideak non dauden... Gurasoei buruz beste horrenbeste esan daitekeela arrazoitu du. Gurasoek beren papera zein den jakin behar dute: zergatik diren beharrezkoak, eskolak haiengandik zer espero duen... Formazioaren bidez, estrategiak eta baliabideak ere eskaini behar dira, jakina.
Demagun bilera horrela amaitu duzuela, ondoriorik gabe.

Zapuzturik? Ez horixe. Gozada bat da bilera batean elkarrengandik gauzak ikastea.

2012/12/08

Ez Kalimero, eta ez Superman

Izenburu bitxia du Josep J. Conill soziolinguistaren azken liburuak: Entre Calimero i Superman: Una política lingüística per al català. Pertsonaje horien atzean dauden bi jarrerak deskribatzen ditu, antza: Kalimeroren biktimismoa eta Supermanen triunfalismoa. Jarrera horien kritika erabiltzen du, hirugarren bide bat marrazteko.

Hogeita hamar urte bete berri dira Eusko Legebiltzarrean Euskararen Erabilera Normalizatzeko Legea onartu zutela. Horren aitzakian testu sorta interesgarria argitaratu du Berria egunkariak: http://www.berria.info/guregaiak/193/. Aukera ona da ikuspegi ezberdinak ikusteko.

Kalimero ala Superman? Ez dakit... Kalimerorengandik gertuxeago sentitzen naiz batzuetan, baina ez zeharo. Iruditzen zait inpotentziaren diskurtsoak ez duela gurean lekurik.

Ohartxo bat, amaitu aurretik:
Merezi du Josep J. Conill-en web orria bisitatzea, material interesgarriak ditu-eta. http://www.josepconill.cat/

2012/12/03

Lemazainak eta surflariak

Hezkuntza komunitatean euskararen normalizazioa bultzatu nahi duen programa da Ulibarri. Itsasontzi baten irudia erabiltzen du. "Ez dago aldeko haizerik nora doan ez dakienarentzat" dute goiburu. Branka da ikastetxeetan hizkuntzaren egoera neurtu eta ebaluatzeko erabiltzen den tresna. Planifikazioa programa informatiko baten bidez egiten dute xehe-xehe. Dokumentu exhaustibo ondo-planifikatuak ateratzen dira bertatik: txukun-txukunak. Lemazainaren estrategia da.

Bada esaera zahar bat "beharra eta ardaoa neurrian" hartu behar direla dioena: ez larregi, ez gutxiegi. Ez dakit planifikazioarekin ere ezin ote den beste horrenbeste esan. Halakoxe inpresioa izan dut aurreko astean, lagun irakasle batekin hitz egiten egon ondoren.

Surflariak bestelako estrategia du. Olatuak ezin dira planifikatu. Olatuak etorri ahala hartu behar dira. Surflariak bere burua eta itsasoa, biak ala biak, ezagutzen ditu, eta horri esker hartzen ditu erabaki egokiak .

HIZNET ikastaroetan, gai askoren artean, "Plangintzaren funtsa teoriko eta teknikoak" aztertzen dira. Gogoan dut saio horretan Alfonso Vazquezen ikuspegia interesatu zitzaidala. Harek dio estrategiari eta plangintza estrategikoei buruz dugun paradigmak ez diola ondo erantzuten egungo egoera ezegonkor eta dinamikoari. Estrategia ulertzeko beste era bat proposaten du: “bidezidor estrategikoa”. Inportantea da norabidea argi izatea, hori bai! Baina hortik aurrera plan irekiak defendatzen ditu. Ez dugu zertan planifikazio oso-osorik egin. Abiatzeko ez dugu horrenbeste behar: hainbat ekintza sorta era irekian abian jarri, eta emaitzak ikusi. Ekintza horien ebaluazioak erakutsiko baitu zer baztertu eta nondik jo.

David Anautek oso parodia polita egiten du, TXOKOTIK ZABALERA liburuan (189-192 orr.):

Egoeraren larritasunaz kontsentsua dugu batzordean. Kopeta beltza denek. Isilik gelditu dira denak berriz, batzordeburuak berriz hitza hartu duen arte.
--PLAN bat egin dezagun
Lehendabiziko txnparta piztu da.
--Bai, Plana. Plan bat behar dugu --bizpahiru ahotsek aldi berean.
Txinpartak berehala piztu du sua. Denak, kudeatzaile, teknikari, batordeburu... denak ere aho batez, oihuka:
--PLANA! PLANA! PLANA!
--Baina ez dezagun plana egin, DISEINA dezagun --ozta-ozta aditu den ahots batek.
Txaloak proposamen berriari.
--Horixe, diseina dezagun, beraz.
Mahaikideen aldartea aldatzen hasi da. Begiradak eta kopeta beltzak hasiak dira argitzen. Bilerakide asko, dagoeneko koadroak, geziak eta baita taulak ere marrazten ari da, zirriborro.
--Hasteko, hitzaurrea eginen dugu --esan du agintariak.
--Eta gero, LEHENTASUNAK --batzordekide batek.
--Eta irizpideak! --berriz ere agintariak
Etsipenaren horma erori da. Bizipoza barreiatu da mahai inguruan.
--Baliabideak!
--Aukerak, arriskak, mehatxuak, indarguneak...
--Eta, eta, eta... eta KRONOGRAMA!
/.../
Esan gabe doa parodia bat besterik ez dela.